پس از اعتراضات ماه گذشته ائتلاف بین‌المللی «ناشران حامی فلسطین» به ارتباط نمایشگاه کتاب فرانکفورت با اسرائیلی‌ها و انتشار بیانیه‌ای که از برگزارکنندگان نمایشگاه کتاب فرانکفورت خواست تا روابط خود را با اسرائیل قطع کنند و اقدامات این رژیم علیه مردم فلسطین را محکوم کند. نویسندگان نیز به خیل عظیم تحریم‌کنندگان اسرائیل پیوستند.

بیش از هزار نویسنده جهان بیانیه‌ای در اعتراض به جنایت‌های رژیم صیهونیستی در غزه و لبنان را امضا کرده‌ و متعهد شده‌اند که با کلیه موسسه فرهنگی، ناشران، جشنواره‌ها یا انتشاراتی که در نقض حقوق فلسطینی‌ها همدست هستند، همکاری نکنند.

 این نامه که با واکنش‌های متعددی روبرو شده،‌ همدردی جامعه جهانی نویسندگان و صنعت نشر را با فجایعی که اسرائیلی‌ها در غزه رقم زدند نشان می‌دهد‌، فاجعه‌ای که در نامه از آن  با عنوان «عمیق‌ترین بحران اخلاقی، سیاسی و فرهنگی قرن بیست و یکم» یادشده است.

امضاکنندگان این نامه صراحتا اعلام کرده‌اند‌، که با ناشران، جشنواره‌ها، آژانس‌های ادبی و نشریاتی که در نقض حقوق فلسطینی‌ها با اجرای سیاست‌ها و شیوه‌های تبعیض‌آمیز یا توجیه اشغال، نژادپرستی یا نسل‌کشی اسرائیل شریک هستند، همکاری نخواهند کرد. همچنین نهادهایی که هرگز علناً حقوق مسلم مردم فلسطین را (که در قوانین بین‌المللی تصریح شده) به رسمیت نشناخته‌اند نیز تحریم خواهند شد.

 در این بیانیه آمده است:‌ اسرائیل غزه را غیرقابل زندگی کرده است. نمی‌توان دقیقاً دانست که اسرائیل از ماه اکتبر تاکنون چند هزار فلسطینی را کشته است، زیرا اسرائیل تمام زیرساخت ها از جمله توانایی شمارش و دفن کشته‌ها را از بین برده است. ما می‌دانیم که اسرائیل از ماه اکتبر حداقل 43هزار و 362 فلسطینی را در غزه کشته است و این بزرگترین جنگ علیه کودکان در این قرن است.

در این بیانیه هم‌چنین از امضاکنندگان خواسته شده است که نقشی که فرهنگ می‌تواند در دفاع از صدای مظلومیت فلسطین ایفا کند،‌ به رسمیت بشناسند و آمده است: «موسسات فرهنگی اسرائیل که اغلب مستقیماً با دولت کار می‌کنند، در مخفی کردن، پنهان کردن و سلب مالکیت و سرکوب میلیون‌ها فلسطینی برای دهه‌ها نقش بسیار مهمی داشته‌اند. ما نقشی داریم که باید ایفا کنیم. ما با وجدان نمی‌توانیم بدون بازجویی از رابطه آنها با آپارتاید و آوارگی با نهادهای اسرائیل وارد تعامل شویم.»

پس از انتشار این نامه در 28 اکتبر‌، تعداد امضاکنندگان نامه فراتر از 1000 نفر رفته و برخی از چهره‌های جهانی ادبیات معاصر نیز به خیل امضا‌ کنندگان آن پیوسته‌اند. نویسندگان پرفروشی از جمله سالی رونی نویسنده «اینترمتزو» که از منتقدان سرسخت رفتار دولت اسرائیل با مردم فلسطین بوده است، نیز در میان امضا‌کنندگان این نامه دیده می‌شوند.

رونی پیشتر نیز در سال 2021  با رد کردن پیشنهاد یک ناشر اسرائیلی برای ترجمه سومین رمانش «دنیای زیبا، کجایی؟» به عبری مرود توجه رسانه‌ها قرار گرفته بود.

در میان دیگر امضاکنندگان این جایزه برگزیدگان جایزه نوبل همچون عبدالرزاق گورناه برنده نوبل 2021 و آنی ارنو برنده نوبل 2022 نیز دیده می‌شود‌، هم‌چنین امضای نویسندگانی چون ویت تان نگوین و جونو دیاز برندگان جایزه پولیترز و پرسیوال اورت و ریچل کوشنر نامزدهای جایزه بوکر امسال نیز در کنار جودیت باتلر، نائومی کلاین و مریم مارگولیس  دیده می‌شود. 

مریم مارگولیس بازیگر تئاتر، سینما، تلویزیون و دوبلور شناخته شده آمریکایی پیش از این با اشاره به جنایت‌های اسرائیلی‌ها نوشته بود:‌ «سیاه پوستان آفریقای جنوبی خواستار حمایت‌های ما بودند و اکنون، مردم فلسطین چشم انتظار حمایت ما هستند. من از آنچه اسرائیل بر مردم فلسطین روا می‌دارد، متنفرم. به نظر من تحریم اسرائیل، بهترین و مسالمت‌آمیزترین اعتراض ما است.»

اما این نامه علاوه بر پوشش رسانه‌ای که در گاردین،‌ یورو نیوز و ... داشته‌، انتقاداتی را نیز در پی داشته است،‌ انجمن وکلای حامی اسرائیل (UKLFI) در  نامه‌ای به انجمن ناشران و نویسندگان مستقل ضمن اشاره به عواقب قانونی که برای نویسندگان این نامه به وجود می‌آید،‌ نوشته است که این نامه اتهامات نادرستی را علیه اسرائیل مطرح کرده و خواستار خاتمه تحریم تبعیض‌آمیز و غیرقانونی موسسات فرهنگی اسرائیل شده است.

عمر رابرت همیلتون، یکی از بنیانگذاران و مدیر فعلی جشنواره ادبی فلسطین نیز نامه وکلای حامی اسرائیل را نشان‌دهنده این دانسته که که طرفداران اسرائیل چیزی برای گفتن ندارند.

نویسندگان،‌ شاعران‌، بازیگران و چهره‌های فرهنگی و هنری بسیاری سال‌هاست که در انتقاد به سیاست‌های غرب و جنایت‌های اسرائیل در فلسطین‌، فعالیت می‌کنند،‌ پس از «طوفان الاقصی» و آشکارتر شدن چهره صهیونیست‌ها در جهان‌، حملات وحشیانه رژیم صهیونیستی و کشتار زنان و کودکان بی‌گناه غزه  فریاد اعتراض بسیاری از دیگر چهره‌های مشهور جهانی را نیز بلند کرد.

موضع‌گیری چهره‌‌های مشهور جهانی علیه جنایت‌‌های اسرائیل

«سوزان ساراندن»، «کیت بلانشت»، «واکین فونیکس»، «کریستین استوارت»، «ماهرشالا علی»، «چنینگ تاتوم»، «مارک روفالو»، «اسکار ایزاک»، «اندرو گارفیلد»، «جسیکا چستن»، «راجرز واترز»،«بلا حدید»،‌ «ریز احمد»،‌ «راغب علامه» از جمله مهمترین چهره‌هایی بودند که نسبت به این جنایت‌ها موضع‌گیری کردند.

در میان اهالی قلم نیز هلن توماس، نویسنده و روزنامه‌نگار پیشکسوت آمریکایی،‌ آلیس واکر شاعر،‌ گونتر گراس نویسنده آلمانی برنده جایزه نوبل،‌ هنریک برودر نویسنده مشهور آلمانی که به دین اسلام پیوسته،‌ هنینگ مانکل، نویسنده مشهور سوئدی، جیکو بسن نویسنده برنده بوکر،‌ از جمله سرشناس‌ترین نویسندگانی هستند که به جنایت‌های اسرائیلی‌ها واکنش نشان داده‌اند.

اعتراض نویسندگان به جنایت‌های اسرائیل پیش از این نیز موجب شده بود که جایزه ادبی گیلیر از معتبرترین جوایز ادبی کانادا که پیش‌تر به عنوان جایزه گیلیر اسکووشیا شناخته می‌شد، پس از ماه‌ها اعتراض نسبت به نام اسکوشیا بانک کانادا در عنوان خود، ناگزیر به حذف نام اسپانسر خود شد.

شرکت تابعه مدیریت دارایی اسکووشیا بانک دارای سهام در شرکت ال بیت سیستمز است که تجهیزات نظامی شامل توپخانه، مهمات و سیستم‌های جنگ الکترونیک را به وزارت دفاع اسرائیل تأمین می‌کند. گفته می‌شود که یک پهپاد توسعه‌یافته توسط این شرکت، به نام هرمس 450، برای انجام حملات موشکی که منجر به جان باختن هفت کارمند امدادی در مرکز غزه در آوریل گذشته شد، استفاده شده است.

اعتراض 2 هزار نویسنده به جایزه گیلیر

در نوامبر 2023، مراسم جایزه گیلیر دو بار به دلیل اعتراضات علیه اسکووشیا بانک و شرکت ال بیت سیستمز مختل شد. پس از آن، بیش از 2000 نویسنده و ناشر نامه‌ای عمومی امضا کردند که از مقامات خواستند تا اتهامات علیه معترضان را لغو کنند.

بیش از 30 نویسنده که کتاب‌هایشان برای جایزه گیلیر2024 واجد شرایط بودند، آثار خود را از از این رقابت خارج کرده و بیانیه‌ای که در ماه ژوئیه منتشر شده بود را امضا کردند.

ماجرای امانت بی‌بازگشت کتاب‌های فلسطینی توسط زوج اسرائیلی

چنین اقداماتی در جهان در حال رخ می‌دهد که در طیف مقابل تلاش بسیاری برای خاموشی صداهای اعتراضی علیه جنایت‌های اسرائیلی‌ها انجام می‌شود،‌ یکی از این اقدامات تلاشی است یک زوح اسرائیلی برای جمع‌کردن کتاب‌های فلسطین از کتابخانه‌های عمومی آمریکا داشتند. این تلاش از سال گذشته آغاز شد و در آن  یک زوج اسرائیلی در نیویورک تصمیم گرفتند کتاب‌های کودکانه با محتوای فلسطین را از کتابخانه‌های عمومی امانت بگیرند و دیگر آن‌ها را بازنگردانند.هدف آن‌ها جلوگیری از دسترسی عموم به این کتاب‌ها بود. این اقدام آن‌ها موافقان و مخالفانی را در پی داشت،‌ روزنامه نیویورک پست  در اقدامی خنده‌دار این کتاب‌ها را «تلاشی برای تحریف تصویر اسرائیل» معرفی کرده و خواستار عدم تکرار چنین اقداماتی شد.

اما اخیراً‌  پابلیشرز ویکلی ـ برترین نشریه تخصصی صنعت نشر امریکا ـ با نگاهی متفاوت به این موضوع پرداخت و اقدام زوج اسرائیلی را تلاشی برای حذف صدای فلسطینیان و محدود کردن انتشار روایت‌های فرهنگی و تاریخی آنان در کتابخانه‌ها توصیف کرد. این نشریه در ادامه به نقش انتشارات اینترلینک، از ناشران برجسته آثار فلسطینی، اشاره دارد و از تلاش‌های این نشر برای حفظ ادبیات فلسطینی تقدیر کرده است. پابلیشرز ویکلی با تأکید بر اهمیت این آثار، آن‌ها را بخشی از دیپلماسی فرهنگی فلسطین می‌داند.

توجه بیشتر جامعه جهانی به آثار مرتبط با فلسطین

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در یکسال گذشته،‌ با افزایش توجه جهانی به مسئله فلسطین، فروش کتاب‌های مرتبط با این موضوع نیز به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافته است.هم‌چنین چنین تجربیاتی نشان می‌دهد که نویسندگان بسیاری در جهان امروز،‌ مقابله با ظلم را به عنوان یک وظیفه و راهکار برگزیده‌اند. راهکاری که به نظر می‌رسد،‌ حالا صدایی رساتر پیدا کرده است.

واکنش نویسندگان ایرانی

در ایران نیز در یکسال گذشته واکنش‌های بسیاری از اهالی فرهنگ نسبت به نسل‌کشی اسرائیلی‌ها در غزه وجود داشته است،‌ پس از شهادت اسماعیل هنیه،‌ جمعی از نویسندگان ادبیات پایداری با صدور بیانه‌‌ای ضمن محکوم کردن جنایات رژیم صهیونیستی، خواستار برخورد سخت، قاطع، کوبنده و موثر نهاد‌های بین‌المللی با رژیم اسرائیل شدند. 

هم‌چنین نویسندگان و شاعرانی چون شهرام اقبال زاده،‌ وجیهه سامانی‌، سارا عرفانی،‌ علی‌اصغر عزتی پاک،‌ سید‌علی کاشفی خوانساری‌، نغمه مستشار نظامی،‌ علیرضا قزوه،‌ احمد بابایی‌، علی‌محمد مودب، مهدی سیار‌، میلاد عرفان‌پور و... نیز به جنایت‌های اسرائیل واکنش نشان داده‌اند.

سکوت جامعه روشنفکری ایران نسبت به جنایت‌های اسرائیل

اما نکته جالب توجه سکوت نویسندگان طیف روشنفکر به این ماجراهاست،‌ نویسندگانی از ادبیات ایران که نه تنها در ایران بلکه در ادبیات جهان نیز شناخته شده هستند و آثارشان به بازارهای جهانی راه پیدا کرده است در یکسال اخیر کمترین واکنش را داشته‌اند،‌ به قول علی‌اصغر عزتی‌پاک «در خاورمیانه هرچقدر که مردم به زندگی چسبیده‌اند و دارند برای حراستش تا پای جان می‌جنگند، اهل هنر و نویسنده و روشنفکرش کرده‌اند و دارند در ظل آفتاب می‌پوسند.»